‘We willen transparant zijn over algoritmes, mits onze wettelijke taak niet in het gedrang komt’

'Voordat ik de switch naar de Belastingdienst maakte, werkte ik bij een grote IT-detacheerder. Mijn laatste opdracht daar deed ik bij het UWV – een uitvoeringsinstantie die wat betreft organisatie en werkwijze redelijk vergelijkbaar is met de Belastingdienst, alleen een stuk kleiner. Het voelde goed om met mijn werk een bijdrage te kunnen leveren aan het verbeteren of op z’n minst in stand houden van de voorzieningen in onze maatschappij. Daarom ben ik bij de Belastingdienst gaan werken toen daar een interessante uitdaging beschikbaar was. Dat is nu alweer tien jaar geleden.'

'Ik ben begonnen als procesontwerper bij de Omzetbelasting. In deze rol beschreef ik de aangifteprocessen voor collega’s die de aangiftes verwerken, en ook voor de ontwikkelaars van de ondersteunende systemen bij Informatievoorziening (IV), de IT-organisatie van de Belastingdienst. Een paar jaar later werd agile werken geïntroduceerd en kon ik doorgroeien naar de rol van product owner. Een ontzettend leuke functie waarin je de schakel bent tussen de makers van een (software)product en de vele gebruikers ervan. Als een gebruiker zegt: ‘ik wil dat dit en dat automatisch gaat’, moet je precies aan een ontwikkelaar kunnen uitleggen aan welke eisen het product moet voldoen.'

'In 2020 heb ik de overstap gemaakt naar de rol van business-analist bij de afdeling Datafundamenten & Analytics (DF&A). Hier ligt de focus op data en hoe je hiermee de uitvoering van de processen kunt ondersteunen en verbeteren. De Belastingdienst heeft ontzettend veel gegevens die verdeeld zijn over een groot aantal IT-systemen. Welke gegevens mogen we gebruiken? In welke databases zijn die opgeslagen? En hoe kunnen collega’s zaken verbeteren door deze gegevens te gebruiken? Een collega die de vermogenspositie voor de erfbelasting vaststelt, kan bijvoorbeeld gebruikmaken van de gegevens die zijn vastgelegd in verband met de autobelastingen. Zo kijken we bij DF&A continu naar wat we qua gegevens hebben en wat de wensen zijn van mijn collega’s in de business, zodat zij hun werk uiteindelijk sneller, efficiënter, met behulp van de juiste gegevens én binnen de kaders van de wet kunnen doen.'

'Het hoogtepunt van mijn carrière bij de Belastingdienst kwam twee jaar geleden op mijn pad. Sindsdien ben ik betrokken bij het project Rechtvaardige Analytics: een vakgebied dat zich richt op de risico’s van algoritmes, zoals ongewenst onderscheid. Denk aan de documentaire Coded Bias op Netflix. Hierin ontdekt de zwarte documentairemaker dat de gezichtsherkenningssoftware niet werkt bij haar omdat het algoritme getraind is met gegevens van witte mannen. Hoe kan dat gebeuren? En hoe kunnen wij dit soort dingen voorkomen bij het maken en onderhouden van algoritmes bij de Belastingdienst? Dit zijn vragen waar wij als business-analisten en data scientists mee bezig zijn in ons project; we toetsen onze algoritmes op bias en fairness. Het doel van Rechtvaardige Analytics is borgen dat onze algoritmes eerlijk zijn, geen ongewenst onderscheid maken en uitleggen waarom en waarvoor we algoritmes gebruiken. We willen transparant zijn over wat we doen, zonder dat onze wettelijke taak daarbij in het gedrang komt.'

'Verandering begint met bewustwording en daarom heb ik meegewerkt aan de ontwikkeling van de Ethiek-workshop die ik samen met collega’s één keer per maand geef bij DF&A. Met herkenbare voorbeelden en dilemma’s willen we mensen meer bewust maken van risico’s bij het gebruik van algoritmes en ondervinden ze dat daarin altijd subjectieve keuzes gemaakt zullen moeten worden. Hierbij volgen we onder meer de normen uit het kader van de Audit Dienst Rijk (ADR) en willen we het Impact Assessment Mensenrechten en Algoritmes (IAMA) gaan gebruiken dat is ontwikkeld door de Universiteit Utrecht. Ook kunnen we advies vragen aan de externe Adviescommissie Analytics, die de uitvoeringsorganisaties van het ministerie van Financiën bijstaat op het gebied van actuele analytics-vraagstukken.'

'Over vijf jaar hoop ik dat de hele organisatie zich volledig bewust is van dit onderwerp en dat de beschikbare instrumenten en kaders zijn ingebed voor het maken en onderhouden van onze algoritmes. Ook hoop ik dat ik nog steeds met het onderwerp ethiek bezig mag zijn. Maar dat komt denk ik wel goed. De afgelopen jaren heb ik de Belastingdienst leren kennen als een organisatie die oog heeft voor de medewerkers en zo groot is dat je altijd een werkplek kunt vinden die bij je past en waar je je thuis voelt.'